Éloge des douze actes du Bouddha

༄༅། །མཛད་པ་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་བསྟོད་པ། །

Éloge des douze actes du Bouddha

par Jigmé Lingpa

དགའ་བ་བརྒྱ་ལྡན་འཆི་མེད་གྲོང་ཁྱེར་ནས། །

gawa gyaden chimé drongk’yer né

Dans la cité des dieux immortels, au paradis de Tuṣita,

བྱང་ཆུབ་སེམས་ཀྱི་དམ་པ་ཏོག་དཀར་པོ། །

changchoub sem kyi dampa tok karpo

Le bodhisattva, le saint Śvetaketu, a vu que le réceptacle

ཤཱཀྱའི་རིགས་ཀྱི་ཐིག་ལེར་འཛིན་པའི་སྣོད། །

shakyé rik kyi tikler dzinpé nö

Pour le successeur du clan des Śākya

སྒྱུ་འཕྲུལ་ལྷ་མོ་རི་དྭགས་མིག་ཅན་ཡིན། །

gyoutroul l’amo ridak mikchen yin

Était la dame Māyādevī aux magnifiques yeux de biche.

འོད་སྟོང་ཤར་གྱི་རི་ལ་ཆས་པ་བཞིན། །

ötong shar gyi ri la chépa zhin

Comme la splendeur d’un lever de soleil sur la face orientale d’une montagne,

ལྷུམས་ཀྱི་གེ་སར་བཞད་པ་ལུམྦིའི་ཚལ། །

l’oum kyi gésar zhépa loumbi tsal

Elle a enfanté, lotus s’épanouissant, au bosquet de Lumbinī.

ཚངས་དང་དབང་པོས་སྲི་ཞུས་མཛེས་བྱས་ཤིང་། །

tsang dang wangpö sizhu dzé jé shing

Brahmā et Indra étaient là pour entourer l’enfant de soins et le servir dans toute leur grâce.

བྱང་ཆུབ་རིགས་སུ་ལུང་བསྟན་ལ་ཕྱག་འཚལ། །

changchoub rik sou loungten la chaktsal

Devant toi qui étais prophétisé pour représenter la lignée des éveillés, je m’incline respectueusement !

ལང་ཚོས་དྲེགས་པའི་ཤཱཀྱ་གཞོན་ནུའི་དབུས། །

langtsö drekpé shakya zhönnu u

Parmi les jeunes du clan des Śākya qui se vantaient de leurs capacités athlétiques,

སྒྱུ་རྩལ་དྲུག་ཅུ་རྩ་བཞིའི་རོལ་རྩེད་མཐུས། །

gyoutsal droukchou tsazhi roltsé tu

Tu réalisas des prouesses et excellas dans les soixante-quatre arts et métiers ;

ཀུན་གྱིས་ཁྱེད་ལ་བཏུད་ཅིང་གྲགས་པ་ཡི། །

kun gyi k’yé la tu ching drakpa yi

Tous les autres concédèrent la victoire, et ta renommée

སྐྱེ་རྒུའི་རྣམ་ཤེས་མིག་དང་རྣ་བར་རྫོགས། །

kyégu namshé mik dang nawar dzok

Enchanta les yeux et oreilles de tout un chacun.

འདོད་སྲེད་ཞགས་པས་གཞན་དབང་མ་གྱུར་བཞིན། །

dö sé zhakpé zhenwang magyour zhin

Tu n’as jamais été l’esclave du nœud coulant de la soif et de l’attachement,

ཡབ་གཅིག་དགྱེས་སླད་བཙུན་མོའི་སྒྱུ་མ་ལ། །

yab chik gyé lé tsunmö gyouma la

Et pourtant, pour rendre heureux ton père, tu t’es marié, tout en voyant cette illusion

སྒྱུ་མའི་ལྟ་བས་བལྟས་ནས་རྒྱལ་པོའི་ཁབ། །

gyoumé tawé té né gyalpö k’ab

Comme l’illusion qu’elle était, et en continuant de diriger le royaume.

བསྐྱངས་པས་དོན་ཀུན་གྲུབ་པ་ལ་ཕྱག་འཚལ། །

kyangpé dön kun droubpa la chaktsal

Tu étais alors connu sous le nom de Sarvārthasiddha. Je m’incline respectueusement devant toi !

ཤིན་ཏུ་གཡོ་ཞིང་འཇིགས་པ་རྒྱལ་སྲིད་ཀྱི། །

shintou yo zhing jikpa gyalsi kyi

Le royaume avait beau être précaire, fluctuant et dangereux,

ལྕགས་ཀྱུའི་དབང་དུ་མ་གྱུར་འགའ་མེད་ཀྱང། །

chakkyu wang douma gyour gamé kyang

Personne ne résistait à son attrait, excepté toi.

ངེས་པར་འབྱུང་བའི་རྐྱེན་བཞིས་ཁྱེད་ཀྱི་ཐུགས། །

ngépar joungwé kyen zhi k’yé kyi touk

Ton esprit captivé par quatre rencontres qui engendrèrent le renoncement,

ཕྲོགས་ནས་རང་བྱུང་དགེ་སློང་ཉིད་དུ་བསྟན། །

trok né rangjoung gélong nyi dou ten

Tu t’es toi-même ordonné, bhikṣu « né de lui-même ».

བརྩོན་འགྲུས་རླབས་ཀྱིས་མི་ངལ་ནཻ་རཉྫར། །

tsöndru lab kyi mi ngal nairanjanar

Sur les rives de la Nairañjanā, ta persévérance à toute épreuve, infatigable,

དཀའ་ཐུབ་གདུང་བ་བཟོད་པའི་སྙིང་སྟོབས་དང་། །

katoub doungwa zöpé nyingtob dang

T’a donné la force mentale pour endurer la douleur des austérités

ཀུན་རྟོག་འདུལ་བ་འཛིན་པའི་བསམ་གཏན་ལ། །

kuntok doulwa dzinpé samten la

Et la concentration nécessaire pour continuer de dompter la pensée conceptuelle,

ཕྱོགས་བཅུའི་བདེ་གཤེགས་དགྱེས་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

chok chu déshek gyé la chaktsal lo

Ce qui a ravi les sougatas des dix directions. Je m’incline respectueusement devant toi !

གྲངས་མེད་གསུམ་གྱི་སྲིད་དུ་རྣམ་རིག་ཀུན། །

drangmé soum gyi si dou namrik kun

Pendant trois ères incommensurables dans l’existence samsarique, tu as mené des vies riches de sens,

ཚོགས་གཉིས་ཐ་གུས་བཅིངས་པ་དོན་ཡོད་ཕྱིར། །

tsok nyi tagu chingpa dönyö chir

Tu as mené des vies riches de sens, en liant toutes tes pensées
Avec la corde de l’accumulation de mérites et de sagesse ;

བྱང་ཆུབ་ཤིང་དྲུང་བདུད་རྣམས་སྐྲག་བྱས་ནས། །

changchoub shingdroung du nam trakjé né

Puis, sous l’arbre de la bodhi, tu as fait fuir les māras

མངོན་པར་རྫོགས་སངས་རྒྱ་བ་རྒྱལ་ཀུན་གཤིས། །

ngönpar dzok sang gyawa gyal kun shi

Et atteint l’éveil, à l’instar de tous les bouddhas.

འཁོར་བ་གཏིང་མཐའ་མེད་པའི་གཡང་ས་ལ། །

k’orwa ting tamépé yangsa la

Sur le navire des trois tours de la roue du Dharma, tu sauves

རྒྱུག་པའི་འགྲོ་བ་འཁོར་ལོ་གསུམ་གྱི་གྲུས། །

gyoukpé drowa k’orlo soum gyi dru

Les êtres qui se précipitent dans l’abysse sans fond et sans fin du saṃsāra,

བསྒྲལ་ནས་ཐར་པ་དང་ནི་རྣམ་མཁྱེན་གྱི། །

dral né tarpa dang ni namk’yen gyi

Et tu les transportes jusqu’aux niveaux parfaits de la libération et de l’omniscience.

གོ་འཕང་བཀྲི་བ་ཁྱེད་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

gopang triwa k’yé la chaktsal lo

Je m’incline respectueusement devant toi !

རྟོག་ཅིང་དཔྱོད་ཀྱང་སྡོམ་པ་མིན་པའི་ཆང་། །

tok ching chö kyang dompa minpé chang

Par le pouvoir magique des miracles que tu as accomplis à Śravastī,

འཐུངས་པས་ཆེས་བཟིར་མུ་སྟེགས་སྟོན་པའི་ལྕེ། །

toungpé ché zir moutek tönpé ché

Tu as jeté dans la stupeur les enseignants tīrthika qui,

མཉན་དུ་ཡོད་པའི་ཆོ་འཕྲུལ་མཐུས་བཅད་པས། །

nyen dou yöpé chotroul tu chépé

Avec leur analyse et leur recherche, ivres du vin du laxisme, étaient devenus oppressifs et extrêmes.

སྐྱེངས་དང་གཟི་བརྗིད་ཉམས་པའི་ཆོ་ག་རྫོགས། །

kyeng dang ziji nyampé choga dzok

À la dernière épreuve, tu triomphas grâce aux « quatre bases des pouvoirs miraculeux » ;

རྫུ་འཕྲུལ་རྐང་པ་བཞི་ལ་མཆོག་ཐོབ་ཁྱེད། །

dzoutroul kangpa zhi la chok tob k’yé

Les tīrthika furent humiliés et leur prestige se réduisit comme peau de chagrin.

སྐྱེ་རྒ་ན་འཆིའི་ཚོར་བ་མི་མྱོང་ཡང༏། །

kyé ga na chi tsorwa minyong yang

Bien que tu n’aies jamais fait l’expérience des sensations de la naissance, de la vieillesse, de la maladie et de la mort,

ངེས་པར་ཕ་རོལ་འགྲོ་འདི་མི་སེམས་རྣམས། །

ngépar parol dro di misem nam

Tu manifestas le passage dans le parinirvāṇa pour désillusionner

སྐྱོ་སླད་མྱ་ངན་འདའ་སྟོན་དེར་ཕྱག་འཚལ། །

kyo lé nya ngen da tön der chaktsal

Ceux qui ne pensent jamais à la certitude de la mort. Je m’incline respectueusement devant toi !

བསོད་ནམས་ཉམ་ཆུང་གྱུར་པའི་འགྲོ་བ་རྣམས། །

sönam nyamchoung gyourpé drowa nam

Comme dispositif permettant aux êtres dont le mérite est faible ou humble

དཀར་པོའི་ཆོས་རབ་འཕེལ་བའི་ཚོང་ཟོང་ནི། །

karpö chö rab pelwé tsong zong ni

D’accroître leur pratique de ce qui est positif et vertueux,

འཛད་པ་མེད་པའི་རིང་བསྲེལ་ཆ་བརྒྱད་དུ། །

dzépa mépé ringsel cha gyé dou

Tu as laissé des reliques inexhaustibles, en huit parts,

བཞག་སྟེ་ཆོས་ཀྱི་དབྱིངས་སུ་གཟིམས་པ་ལྟར། །

zhak té chö kyi ying sou zimpa tar

Et tu t’es endormi dans le dharmadhātu. De même, puissé-je moi aussi

བདག་ཀྱང་རྫོགས་སྨིན་སྦྱངས་གསུམ་མཐར་ཕྱིན་ནས། །

dak kyang dzok min jang soum tarchin né

Achever la perfection, le mûrissement et la création de terres pures,

ཁམས་གསུམ་ལས་འདས་འོག་མིན་ཆེན་པོ་རུ། །

k’am soum lé dé womin chenpo rou

Puis, dans le grand Akaniṣṭha qui transcende les trois mondes,

མངོན་པར་སངས་རྒྱས་སྤྲུལ་པའི་མཛད་པ་བཅུས། །

ngönpar sangyé troulpé dzépa chu

Atteindre l’éveil manifeste, effectuer les dix actes d’une émanation suprême,

ཀུན་མཁྱེན་ཁྱེད་དང་འགྲོ་དོན་མཉམ་པར་ཤོག །

kunk’yen k’yé dang dro dön nyampar shok

Et devenir ainsi ton égal, ô Omniscient, pour ce qui est des bienfaits apportés aux êtres !

ཅེས་པ་ནི་རིག་འཛིན་འཇིགས་མེད་གླིང་པའི་གསུང་ཡིན་ནོ། །

Ce sont là les mots de Rigdzin Jigmé Lingpa.

| Traduit en français par Vincent Thibault (2024) sur la base de la traduction anglaise de Rigpa Translations.

Version : 1.0-20241205