Alabanza al Buda

༄༅། །ཐུབ་པའི་བསྟོད་པ་ཐབས་མཁས་ཐུགས་རྗེ་མ།

Gran alabanza a los doce actos del Buda

por Ārya Nāgārjuna

 

ཐབས་མཁས་ཐུགས་རྗེས་ཤཱཀྱའི་རིགས་སུ་འཁྲུངས། །

tabkhe tukje shakye rik su trung

Con medios hábiles y compasión naciste en el clan Śākya,

གཞན་གྱིས་མི་ཐུབ་བདུད་ཀྱི་དཔུང་འཇོམས་པ། །

zhen gyi mi tub dü kyi pung jompa

tu forma física resplandece como una montaña de oro,

གསེར་གྱི་ལྷུན་པོ་ལྟ་བུར་བརྗིད་པའི་སྐུ། །

ser gyi lhünpo tabur jipe ku

invencible ante los demás, venciste a las hordas de Māra.

ཤཱཀྱའི་རྒྱལ་པོ་ཁྱོད་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

shakye gyalpo khyö la chaktsal lo

A ti, Rey de los Śākyas, rindo homenaje.¹

 

གང་གིས་དང་པོར་བྱང་ཆུབ་ཐུགས་བསྐྱེད་ནས། །

gang gi dangpor changchub tukkye ne

Te alabaré a ti, que despertaste primero la mente de la iluminación.

བསོད་ནམས་ཡེ་ཤེས་ཚོགས་གཉིས་རྫོགས་མཛད་ཅིང༌། །

sönam yeshe tsok ñi dzok dze ching

Luego, completaste las acumulaciones de mérito y sabiduría.

དུས་འདིར་མཛད་པ་རྒྱ་ཆེན་འགྲོ་བ་ཡི། །

dü dir dzepa gyachen drowa yi

En esta era, a través de la vasta influencia de tus acciones,

མགོན་གྱུར་ཁྱོད་ལ་བདག་གིས་བསྟོད་པར་བགྱི། །

gön gyur khyö la dak gi töpar gyi

te has convertido en el protector de los seres.

 

ལྷ་རྣམས་དོན་མཛད་འདུལ་བའི་དུས་མཁྱེན་ནས། །

lha nam dön dze dulwe dü khyen ne

Homenaje a ti, que tras enseñar a los dioses,

ལྷ་ལས་བབས་ནས་གླང་ཆེན་ལྟར་གཤེགས་ཤིང༌། །

lha le bab ne langchen tar shek shing

supiste que era el momento de bajar de los reinos celestiales y enseñar a la humanidad.

རིགས་ལ་གཟིགས་ནས་ལྷ་མོ་སྒྱུ་འཕྲུལ་མའི། །

rik la zik ne lhamo gyutrul me

Descendiste como un gran elefante,

ལྷུམས་སུ་ཞུགས་པར་མཛད་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

lhum su zhukpar dze la chaktsal lo

pudiste ver en el vientre de Māyādevī, la familia adecuada.

 

ཟླ་བ་བཅུ་རྫོགས་ཤཱཀྱའི་སྲས་པོ་ནི། །

dawa chu dzok shakye sepo ni

Homenaje a ti, príncipe de los Śākyas, que naciste a los diez meses

བཀྲ་ཤིས་ལུམྦིའི་ཚལ་དུ་བལྟམས་པའི་ཚེ། །

tashi lumbi tsal du tampe tse

en el bosque de Lumbinī, donde

ཚངས་དང་བརྒྱ་བྱིན་གྱིས་བཏུད་མཚན་མཆོག་ནི། །

tsang dang gyajin gyi tü tsen chok ni

el gran Brahmā e Indra te veneraron, tu marcas supremas

བྱང་ཆུབ་རིགས་སུ་ངེས་མཛད་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

changchub rik su ngedze chaktsal lo

demostraron que estabas destinado al despertar definitivo.

 

གཞོན་ནུ་སྟོབས་ལྡན་མི་ཡི་སེང་གེ་དེས། །

zhönnu tobden mi yi senge de

Homenaje a ti, oh león de la raza humana, en todo tu vigor juvenil,

ཨ་ངྒ་མ་ག་དྷར་ནི་སྒྱུ་རྩལ་བསྟན། །

anga magadhar ni gyutsal ten

durante los juegos deportivos de Aṅga Magadha,

སྐྱེ་བོ་དྲེགས་པ་ཅན་རྣམས་ཚར་བཅད་ནས། །

kyewo drekpachen nam tsarche ne

mostraste tu destreza y sin rival

འགྲན་ཟླ་མེད་པར་མཛད་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

drenda mepar dze la chaktsal lo

triunfaste sobre los concursantes orgullosos.

 

འཇིག་རྟེན་ཆོས་དང་མཐུན་པར་བྱ་བ་དང༌། །

jikten chö dang tünpar chawa dang

Homenaje a ti, que para cumplir con las convenciones mundanas,

ཁ་ན་མ་ཐོ་སྤང་ཕྱིར་བཙུན་མོ་ཡི། །

khana mato pang chir tsünmo yi

y evitar todas las faltas, tomaste una reina

འཁོར་དང་ལྡན་མཛད་ཐབས་ལ་མཁས་པ་ཡིས། །

khor dangden dze tab la khepa yi

y cortesanos. Con estos medios hábiles,

རྒྱལ་སྲིད་སྐྱོང་བར་མཛད་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

gyalsi kyongwar dze la chaktsal lo

gobernaste tu reino.

 

འཁོར་བའི་བྱ་བར་སྙིང་པོ་མེད་གཟིགས་ནས། །

khorwe chawar nyingpo me zik ne

Homenaje a ti, que viste el samsāra como una futilidad,

ཁྱིམ་ནས་བྱུང་སྟེ་མཁའ་ལ་གཤེགས་ནས་ཀྱང༌། །

khyim ne chung te kha la shek ne kyang

renunciaste a tu hogar y viajaste por el cielo.

མཆོད་རྟེན་རྣམ་དག་དྲུང་དུ་ཉིད་ལས་ཉིད། །

chörten namdak drung du ñi le ñi

Frente a la stūpa Viśuddha,

རབ་ཏུ་བྱུང་བར་མཛད་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

rabtu chungwar dze la chaktsal lo

tomaste votos y renunciaste a la vida mundana.

 

བརྩོན་པས་བྱང་ཆུབ་སྒྲུབ་པར་དགོངས་ནས་ནི། །

tsönpe changchub drubpar gong ne ni

Homenaje a ti, que decidido a perseverar hasta la budeidad,

ནཻ་རཉྫ་ནའི་འགྲམ་དུ་ལོ་དྲུག་ཏུ། །

nai rañdzane dram du lo druk tu

durante seis años practicaste austeridades a las orillas del río Nairañjanā.

དཀའ་བ་སྤྱད་མཛད་བརྩོན་འགྲུས་མཐར་ཕྱིན་པས། །

kawa che dze tsöndrü tarchinpe

Y llevando la diligencia a su máxima perfección,

བསམ་གཏན་མཆོག་བརྙེས་མཛད་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

samten chok ñe dze la chaktsal lo

alcanzaste el samādhi supremo.

 

ཐོག་མ་མེད་ནས་འབད་པ་དོན་ཡོད་ཕྱིར། །

tokma me ne bepa dön yö chir

Homenaje a ti, que para darle sentido a todos los esfuerzos

མ་ག་དྷ་ཡི་བྱང་ཆུབ་ཤིང་དྲུང་དུ། །

magadha yi changchub shingdrung du

que realizaste desde tiempo sin principio,

སྐྱིལ་ཀྲུང་མི་གཡོ་མངོན་པར་སངས་རྒྱས་ནས། །

kyiltrung mi yo ngönpar sangye ne

permaneciste inmóvil en la postura vajra bajo el árbol bodhi en Magadha,

བྱང་ཆུབ་རྫོགས་པར་མཛད་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

changchub dzokpar dze la chaktsal lo

y despertaste por completo a la budeidad.

 

ཐུགས་རྗེས་འགྲོ་ལ་མྱུར་དུ་གཟིགས་ནས་ནི། །

tukje dro la ñurdu zik ne ni

Homenaje a ti, que miraste con compasión a los seres,

ཝཱ་རཱ་ཎ་སཱི་ལ་སོགས་གནས་མཆོག་ཏུ། །

wa ra na si lasok ne chok tu

empezaste a hacer girar la rueda del dharma

ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་ནས་གདུལ་བྱ་རྣམས། །

chö kyi khorlo kor ne dulja nam

en lugares sagrados como Vārāṇasī,

ཐེག་པ་གསུམ་ལ་འགོད་མཛད་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

tekpa sum la gö dze chaktsal lo

estableciendo discípulos en los tres yanas.

 

གཞན་གྱིས་རྒོལ་བ་ངན་པ་ཚར་བཅད་ཕྱིར། །

zhen gyi golwa ngenpa tsarche chir

Homenaje a ti, que destruiste por completo a los oponentes malignos,

མུ་སྟེགས་སྟོན་པ་དྲུག་དང་ལྷས་བྱིན་སོགས། །

mutek tönpa druk dang lhejin sok

tales como Devadatta y los seis thīrthikas.

འཁོར་མོ་འཇིག་གི་ཡུལ་དུ་བདུད་རྣམས་བཏུལ། །

khormo jik gi yul du dü nam tul

así como los māras en Vārāṇasī,²

ཐུབ་པ་གཡུལ་ལས་རྒྱལ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

tubpa yul le gyal la chaktsal lo

oh, gran sabio, ¡victorioso en la batalla!

 

སྲིད་པ་གསུམ་ན་དཔེ་མེད་ཡོན་ཏན་གྱི། །

sipa sum na peme yönten gyi

Homenaje a ti, que realizaste grandes milagros en Srāvasti,

མཉན་དུ་ཡོད་པར་ཆོ་འཕྲུལ་ཆེན་པོ་བསྟན། །

ñen du yöpar chotrul chenpo ten

de un esplendor inigualable en los tres reinos.

ལྷ་མི་འགྲོ་བ་ཀུན་གྱིས་རབ་མཆོད་པ། །

lhami drowa kün gyi rab chöpa

Los dioses, los humanos y todos los seres hicieron ofrendas

བསྟན་པ་རྒྱས་པར་མཛད་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

tenpa gyepar dze la chaktsal lo

para que tus enseñanzas aumentaran y se difundieran.

 

ལེ་ལོ་ཅན་རྣམས་ཆོས་ལ་བསྐུལ་བྱའི་ཕྱིར། །

lelo chen nam chö la kul che chir

Homenaje a ti, que para alentar a los perezosos al dharma,

རྩྭ་མཆོག་གྲོང་གི་ས་གཞི་གཙང་མ་རུ། །

tsachok drong gi sa zhi tsangma ru

abandonaste tu cuerpo, pese a ser inmortal y como un vajra,

འཆི་མེད་རྡོ་རྗེ་ལྟ་བུའི་སྐུ་གཤེགས་ནས། །

chime dorje tabü ku shek ne

y pasaste al parinirvāṇa

མྱ་ངན་འདའ་བར་མཛད་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

ña ngen dawar dze la chaktsal lo

en la tierra pura de Kusinagara.

 

ཡང་དག་ཉིད་དུ་འཇིག་པ་མེད་ཕྱིར་དང༌། །

yangdak ñi du jikpame chir dang

Homenaje a ti, que para demostrar que en realidad no habías perecido,

མ་འོངས་སེམས་ཅན་བསོད་ནམས་ཐོབ་བྱའི་ཕྱིར། །

ma ong semchen sönam tob che chir

para que los seres del futuro pudieran obtener gran mérito,

དེ་ཉིད་དུ་ནི་རིང་བསྲེལ་མང་སྤྲུལ་ནས། །

deñi du ni ringsel mang trul ne

generaste una gran riqueza de reliquias

སྐུ་གདུང་ཆ་བརྒྱད་མཛད་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །

kudung cha gye dze la chaktsal lo

que luego se dividieron en ocho porciones.

 

དེ་ལྟར་བསྟན་པའི་བདག་པོ་བཅོམ་ལྡན་གྱི། །

detar tenpe dakpo chomden gyi

Por el mérito de alabar brevemente todas estas acciones nobles,

མཛད་པའི་ཚུལ་ལ་མདོ་ཙམ་བསྟོད་པ་ཡི། །

dzepe tsul la do tsam töpa yi

los actos del victorioso, maestro de las enseñanzas,

དགེ་བས་འགྲོ་བ་ཀུན་གྱི་སྤྱོད་པ་ཡང་། །

gewe drowa kün gyi chöpa yang

que las acciones de todos los seres estén llenas de virtud,

བདེ་གཤེགས་ཉིད་ཀྱི་སྤྱོད་དང་མཚུངས་པར་ཤོག །

deshek ñi kyi chö dang tsungpar shok

iguales a las del propio Sugata.

 

དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཁྱེད་སྐུ་ཅི་འདྲ་དང་། །

dezhin shekpa khye ku chindra dang

Oh Tathāgata, que todos nuestros cuerpos, nuestra longevidad,

འཁོར་དང་སྐུ་ཚེའི་ཚད་དང་ཞིང་ཁམས་དང་། །

khor dang kutse tse dang zhingkham dang

nuestro séquito, reinos puros, cualidades sublimes

ཁྱེད་ཀྱི་མཚན་མཆོག་བཟང་པོ་ཅི་འདྲ་བ། །

khye kyi tsen chok zangpo chindrawa

y también todos nuestros signos de iluminación,

དེ་འདྲ་ཁོ་ནར་བདག་སོགས་འགྱུར་བར་ཤོག །

dendra khonar dak sok gyurwar shok

sean perfeccionados por completo, exactamente como los tuyos.

 

ཁྱེད་ལ་བསྟོད་ཅིང་གསོལ་བ་བཏབ་པའི་མཐུས། །

khye la tö ching solwa tabpe tü

Por el poder de esta alabanza y esta oración,

བདག་སོགས་གང་དུ་གནས་པའི་ས་ཕྱོགས་སུ། །

dak sok gangdu nepe sachok su

que en todos los lugares donde moremos,

ནད་དང་དབུལ་ཕོངས་འཐབ་རྩོད་ཞི་བ་དང་། །

ne dang ulpong tabtsö zhiwa dang

no haya enfermedades y se disipen todos los conflictos.

ཆོས་དང་བཀྲ་ཤིས་འཕེལ་བར་མཛད་དུ་གསོལ། །

chö dang tashi pelwar dze du sol

Que la buena fortuna se propague y el dharma se preserve.³

 

| Traducido al español por Sara Rojo y revisado por Paula Jardón, con el generoso apoyo de la Fundación Tertön Sogyal de España, 2023.

 

Versión: 1.0-20230629

1. ↑ Este verso ha sido añadido al texto original de Nāgārjuna, posiblemente por Drikung Kyobpa Jikten Sumgön.
2. ↑ Tib. 'khor mo 'jig. Según Sakya Paṇḍita's Gateway to Learning (mkhas 'jug), este es un nombre alternativo de Vārāṇasī.
3. ↑ Estos dos últimos versos han sido añadidos al texto original de Nāgārjuna, posiblemente por Drikung Kyobpa Jikten Sumgön.